κλύστρο

(η). Ηλεκτρονική λυχνία ικανή να ενισχύει ή να παράγει ηλεκτρικές ταλαντώσεις πολύ υψηλής συχνότητας (μέχρι 50 GHz). Όταν έχουμε συχνότητες που αντιστοιχούν σε μήκη κύματος της τάξης των εκατοστών έως μερικών χιλιοστών του μέτρου, ο χρόνος που χρειάζεται για να μετακινηθούν τα ηλεκτρόνια, μέσω των ηλεκτροδίων, στις συνήθεις ηλεκτρονικές λυχνίες (τριοδικές, πενταοδικές κλπ.) αποκτά μεγάλη σημασία, μέχρι του σημείου να περιορίζεται, από ορισμένες τιμές και πέρα, η απόδοση αυτών των λυχνιών. Αντίθετα, η κ. εκμεταλλεύεται, κυρίως κατά τη λειτουργία του, τον χρόνο διαδρομής των ηλεκτρονίων, διαμορφώνοντας την ταχύτητά τους. Η διάταξη αυτή αποτελείται, βασικά, από μια πηγή ηλεκτρονίων (θερμή κάθοδο), από ένα ηλεκτρόδιο-εσχάρα, που φέρεται σε ένα τέτοιο δυναμικό, ώστε να επιταχύνονται τα ηλεκτρόνια με μορφή συνεχούς δέσμης, από δύο μεταλλικές κοιλότητες, τοποθετημένες σε κατάλληλη απόσταση μεταξύ τους και από μία άνοδο. Οι δύο κοιλότητες μπορούν να συντονιστούν στην ίδια συχνότητα και να συνηχούν ηλεκτρικά, κατά τον ίδιο τρόπο με ένα εξωτερικό κύκλωμα ταλαντώσεων. Η λειτουργία της κ. σε γενικές γραμμές έχει ως εξής: τα ηλεκτρόνια, που εκπέμπονται από τη θερμή κάθοδο, διέρχονται αρχικά μέσω μιας σχισμής ή εσχάρας όπου επιταχύνονται και ακολούθως εμφανίζονται στην πρώτη κοιλότητα. Στην κοιλότητα αυτή εφαρμόζεται, μέσω ομοαξονικής γραμμής, η προς ενίσχυση εναλλασσόμενη τάση υψηλής συχνότητας. Κατά τη διαδρομή τους υπό την επίδραση αυτής της τάσης, ορισμένα από τα ηλεκτρόνια επιταχύνονται κατά τη θετική περίοδο και άλλα επιβραδύνονται κατά την αρνητική. Τα εξερχόμενα από την κοιλότητα ηλεκτρόνια διασχίζουν πλέον έναν χώρο χωρίς ηλεκτρικό πεδίο και, όπου, λόγω των επιταχύνσεων και επιβραδύνσεων που υπέστησαν, εμφανίζονται κατά ομάδεςπακέτα. Στο σημείο αυτό της διαδρομής τους, είναι τοποθετημένη η δεύτερη κοιλότητα. Τα πακέτα των ηλεκτρονίων, διαπερνώντας την κοιλότητα, παραχωρούν σε αυτήν την ενέργειά τους, σύμφωνα με μια διαδικασία αντίστροφη από εκείνη που περιγράφεται. Η απολαβή ενίσχυσης που επιτυγχάνεται με αυτόν τον τρόπο μπορεί να αυξηθεί με την προσθήκη νέων κοιλοτήτων, αντηχείων συντονισμένων με τις προηγούμενες, ώστε να παραμένει ταυτόσημο το πλάτος της ζώνης των χρησιμοποιούμενων συχνοτήτων. Η κ. μπορεί να λειτουργήσει όχι μόνο ως ενισχυτής, αλλά και ως ταλαντωτής (αυτοταλαντωτής), εάν επαναφερθεί με ανασύζευξη, στην είσοδό της, ένα μέρος της ενέργειας εξόδου και ως πολλαπλασιαστής συχνότητας, εάν συντονιστεί η δεύτερη κοιλότητα σε μια συχνότητα πολλαπλάσια της πρώτης. Οι κ. παρέχουν ισχύς που περιλαμβάνονται μεταξύ μιλιβάτ και μεγαβάτ. Χρησιμοποιούνται κυρίως στις τηλεπικοινωνίες (ραδιοφωνία, τηλεόραση κλπ.), στους επιταχυντές σωματιδίων και στα ραντάρ. Μια ειδική κατηγορία κ. είναι οι ανακλαστικές κ. (reflex clystron) που χρησιμοποιούν μόνο μία κοιλότητα, την οποία τα ηλεκτρόνια διασχίζουν και προς τις δύο κατευθύνσεις, αφού ανακλαστούν σε ειδικό ηλεκτρόδιο. Οι ανακλαστικές κ. είναι πολύ μικρές σε μέγεθος και χρησιμοποιούνται ως ταλαντωτές χαμηλής ισχύος.